Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

• Kader van de dag, kennismaking en inventarisatie
• Korte inleiding op het thema

Irene Huenges Wajer, Klinisch neuropsycholoog & assistent professor, UMCU en Universiteit Utrecht 

Overprikkeling is een veelvoorkomende klacht na niet- aangeboren hersenletsel. Het gaat daarbij vaak om problemen in het omgaan met de intensiteit van en hoeveelheid aan zintuigelijke prikkels. Een eenduidige definitie van overprikkeling is er dus (nog) niet. Wetenschappelijke kennis over deze oorzaken en goede meetinstrumenten om overprikkeling te meten ontbreken momenteel in de klinische praktijk. Patiënten met niet aangeboren hersenletsel die last hebben van overprikkeling vallen hierdoor vaak tussen wal en schip. Nathan van der Stoep doet onderzoek naar overprikkeling bij NAH vanuit cognitief neuropsychologisch perspectief, kijkt wat mogelijke oorzaken van overprikkeling zijn, hoe we dit kunnen meten, en of we er wat aan kunnen doen om de prikkellast van deze patiënt te verlagen.

Dr. Nathan van der Stoep – Universitair Docent/Onderzoeker, afdeling Psychologische Functieleer Universiteit Utrecht, hoofd Multisensory Space Lab

Tijdens het vorige congres over NAH heb ik uiteengezet hoe je een inschatting kan maken van de mate van inzicht van een cliënt met NAH. In deze lezing ga ik over op de praktijk: als je weet wat de mate van inzicht is, welke interventies kun je dan toepassen en hoe ziet dat erbij een casus uit. Casuïstiek uit de zaal is welkom!

Arno Prinsen, neuropsycholoog bij Dendriet, schrijver en trainer op het gebied van hersenletsel

Tijdens een theatervoorstelling kwam actrice Margôt Ros in januari 2018 hard in botsing met een decorstuk. De huisarts constateerde een ‘lichte hersenschudding’. Met extra rust overdag maakte Margôt de serie theatervoorstellingen toch af. Ze kreeg in de loop van de tijd echter steeds meer last van de gevolgen van haar hersenschudding. Haar hoofdpijn ging niet meer weg en ze was vaak erg duizelig. Na een paar weken werd ze ook overgevoelig voor licht en geluid. Zelfs in huis begon ze een zonnebril te dragen en het simpele geluid van een waterkoker of de wasmachine kon haar helemaal gek maken.

Na twee maanden kreeg Margôt van de neuroloog de diagnose postcommotioneel syndroom (PCS). Deze diagnose krijgen patiënten als de gevolgen van een hersenschudding langer dan zes weken aanhouden. Na een noodgedwongen thuisquarantaine kon ze een halfjaar later eindelijk gaan revalideren en begon het herstel. Margôt heeft veel baat gehad bij de oefeningen waarmee ze thuis haar hersenen kon trainen. Ze deed daarbij ook dubbeltaken, bijvoorbeeld taal- en rekenspelletjes doen terwijl ze op een trampoline stond. Ze gebruikte meditatie om haar brein een paar keer per dag echt tot rust te laten komen.

Anderhalf jaar na haar ongeval begon Margôt weer met werken. De eerste grote klus waren de opnames voor het zevende en laatste seizoen van haar eigen comedyserie Toren C. Ze nam tijdens de opnames meer rust dan normaal en liet een aantal typetjes door andere actrices spelen. Daarna heeft ze langzamerhand ook andere klussen weer opgepakt. Hoewel haar overgevoeligheid voor prikkels duidelijk is afgenomen, is ze zeker nog niet helemaal de oude. Het is nog elke week zoeken naar de juiste balans om niet overbelast te raken.

Over haar maandenlange isolatie, revalidatie en herstel schreef ze samen met journalist Jeroen Kleijne het boek ‘Hersenschorsing’ (2020, Nijgh & Van Ditmar).

Margôt Ros, actrice (o.a. Toren C), regisseuse, auteur van het boek Hersenschorsing

Keuze uit sessie A of B

A. Hersenletsel na reanimatie

Jaarlijks vinden er ongeveer 8.000 reanimaties per jaar buiten het ziekenhuis plaats waarbij 1840 mensen (23%) succesvol wordt gereanimeerd. Deze groep kan te maken krijgen met lichte tot milde cognitieve klachten. Omdat de gemiddelde leeftijd van een hartstilstand rond de 67 jaar is, betreft het vaak ook mensen die nog volop deelnemen aan het leven. Leven met lichte tot milde cognitieve klachten hoeft geen belemmering te zijn mits je weet waar je rekening mee moet houden. Daarom is het belangrijk om na een succesvolle reanimatie de juiste zorg aan te bieden. Deze richt zich naast fysiek herstel en eventuele psychische problemen ook op cognitieve klachten. Liesbeth van der Wal, werkzaam bij de Hartstichting, vertelt graag over haar promotieonderzoek (revalidatiecentrum Basalt; 2019) hoe je de zorg goed kan inrichten voor deze groep patiënten.

Liesbeth van der Wal, Beleidsadviseur Hartstichting, Phd Revalidatie na reanimatie

B. NAH en prikkels tijdens eet- en drinkmomenten

Welke zintuigen worden geprikkeld als je voedsel verwerkt? Wat is het verschil daarbij tussen het eten van een cracker en het eten van een kom tomatensoep? Welke prikkels krijg je vanuit de mensen om je heen, de gedekte tafel en de inrichting van de ruimte? Waarom kan iemand met NAH de ene keer prima de avondmaaltijd ‘aan’ en een andere dag niet? En hoe kun je dit alles aanpassen op maat voor mensen met NAH? Deze sessie brengt de deelnemers bewustwording en geeft ervaringsoefeningen en praktische tips mee.

Yvonne Verstappen,  Logopedist, taalwetenschapper en en SI-therapeut, Amarant / ZZP’er

Keuze uit sessie C of D

C. Revalideren is motiveren: de rol van motivatie in de jongerenrevalidatie

Het Daan Theeuwis Centrum (DTC) begeleidt jongeren met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij hun revalidatie. Herstellen van NAH is een lang en uitdagend traject, zeker voor jongeren die ineens hun toekomstplannen moeten bijstellen.

Motivatie is een belangrijke factor in het succes van de revalidatie. Het DTC zet dit daarom in als speerpunt van de behandeling. Aan de hand van de ervaringen van een patiënt wil het DTC met deze aanpak jongeren laten zien dat herstellen van of leren leven met NAH mogelijk is. Door bewust te werken aan motivatie, kunnen jongeren hun doelen bereiken en een waardevol leven leiden.

Merel Hermans, Neuropsycholoog Daan Theeuwes Centrum

D. Agressie en NAH

Bang

Blij

Bedroefd

Beschaamd

Boos

De 5 basisemoties, die bij een getroffene met NAH vaak fors ontregeld kunnen zijn. BOOS: overprikkeling, sneller gefrustreerd raken en zich agressief uiten, maakt het omgaan met agressie bij NAH moeilijk voor getroffene zelf, maar ook voor diens omgeving (mantelzorgers, verzorgenden, verpleegkundigen, etc.). Maar hoe reageer je hierop? Kun je iemand met NAH en agressieproblematiek nog reguleren? Kun je de-escalerend optreden? Hoe dan? In deze korte en zeer interactieve workshop, zal er op deze vragen verder worden ingegaan.

Een workshop specifiek voor zorgmedewerkers, die NAH-cliënten begeleiden, waarbij er sprake is van agressieregulatie-problematiek ten gevolge van NAH.

Frank Wintraecken, zelfstandig Trainer GGZ en NAH+ en Lobke Willems trainingsacteur/spreker